Gekoppelde pen-en-gat-verbinding
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een pen-en-gatverbinding is een houtverbinding waarbij een pen in een gat wordt gestoken om twee houten delen te verbinden. Deze verbinding kan worden geborgd met behulp van lijm, wiggen, toognagels of metalen klemmen.
Omschrijving
De pen-en-gatverbinding, ook bekend als pen-gatverbinding, pen en pengat verbinding, of pengat-verbinding, is een traditionele methode voor het verbinden van houten delen, zoals in spanten of kozijnen. Hierbij wordt een smal, langwerpig, soms taps toelopend stuk hout (de pen) in een daarvoor gemaakt gat in een ander stuk hout gestoken. De verbinding kan worden versterkt door de houten pen met houtlijm in het gat te slaan. Soms wordt de pen-en-gatverbinding zonder lijm gemaakt, waarbij de verbinding knellend wordt uitgevoerd of wordt vastgezet met wiggen of houten of metalen klemmen. Een toognagel of toogpen is een stalen of houten pen die ervoor zorgt dat de pen van de pen-en-gat-verbinding op zijn plaats blijft. Deze toognagel blijft permanent bevestigd. Bij monumenten wordt de toognagel soms nog gebruikt omdat het verwijderen van delen van een houten constructie hierdoor vergemakkelijkt wordt. De term 'gekoppelde' in 'gekoppelde pen-en-gat-verbinding' duidt op het feit dat de verbinding geborgd of vastgezet is.
Toepassingen en varianten
De pen-en-gatverbinding wordt veel toegepast in de bouw en meubelmakerij. Voorbeelden zijn verbindingen in gebinten, zoals bij een dekbalkgebint waarbij de stijlen met pennen in de dekbalk steken, en in kozijnen. Er bestaan verschillende varianten, zoals de open pen-en-gatverbinding waarbij de pen aan beide zijden zichtbaar is, en de niet-open, gesloten of blinde pen-en-gatverbinding waarbij de pen niet zichtbaar is. Een andere manier om de pen-en-gatverbinding te versterken is door gebruik te maken van deuvels.
Vergelijkbare termen
Lijmverbinding
Gebruikte bronnen: